«τσιφτετέλληνες»

Ἡ λέξις «τσιφτετέλληνες» χρησιμοποιεῖται γιὰ πρώτη, καθ᾿ ὅσον γνωρίζω, φορὰ στὸ τραγούδι τοῦ Διονύση Σαββόπουλου «Κωλοέλληνες» (ἄλμπουμ: «Τὸ κούρεμα», 1989). Πιθανῶς ἡ λέξις εἶναι ἐφεύρεσις τοῦ ἰδίου τοῦ στιχουργοῦ. Ἐκτοτε, ἡ λέξις διεδώθη εὐρέως, εἰδικῶς στὸ Διαδίκτυο, ἀλλὰ καὶ στὸν τῦπο καὶ εὐρύτερα. Δείγματα αὐτῆς τῆς χρήσεως σταχυολόγησα καὶ παραθέτω ἀκολούθως.

Φειδίας Ν. Μπουρλᾶς

From: Αλέξανδρος Διαμαντίδης 
To: "ETYMON: Discussions on Language" 
Subject: [etymon] Re: τσιφτετέλληνες
Date: Wed, 31 May 2006 14:42:48 +0300

* Phidias Bourlas [2006-05-29 00:06]:

> α) Εἶναι καταγεγραμμένη ἡ λέξις «τσιφτετέλληνας» στὰ λεξικὰ
> (Μπαμπινιώτου, Τρανταφυλλίδου κ.λπ.); 

Δεν υπάρχει ούτε στο Μπαμπινιώτη, ούτε στον Τεγόπουλο-Φυτράκη, ούτε
στο «Τριανταφυλλίδης On-Line» στη διεύθυνση:

https://www.komvos.edu.gr/dictionaries/dictonline/DictOnLineTri.htm

(αν ήταν να βρεθεί κάπου καταγεγραμμένη, μόνο στο Μπαμπινιώτη θα
περίμενα να υπάρχει)

> Καὶ ποία ἡ προέλευσίς της;

Φαντάζομαι είναι πραγματικά εφεύρεση του Σαββόπουλου. Δεν ακολουθεί
ακριβώς τον τρόπο που φτιάχνονται οι σύνθετες λέξεις στα Ελληνικά -
δε θα έπρεπε να ήταν «τσιφτετελοέλληνας» ή κάτι παρόμοιο; Νομίζω
είναι μια λέξη «portmanteau», όπως λέγεται στα Αγγλικά:

https://en.wikipedia.org/wiki/Portmanteau

> β) Σύμφωνα μὲ τὰ συνημμένα, ὁ ὅρος εἶναι ἐφεύρεσις τοῦ συνθέτου Δ.
> Σαββοπούλου καὶ ἐχρησιμοποιήθη σὲ κάποιο τραγούδι του. Σὲ ποιὸ
> τραγούδι καὶ πότε;

Στο «Κωλοέλληνες», από το δίσκο «Το κούρεμα» (1989).

-- 
Αλέξανδρος Διαμαντίδης * adia@hellug.gr

----------------------------------------------------------------------

From:  stathis n kalyvas 
Sender: The Hellenic Discussion List 
Newsgroups: bit.listserv.hellas
Date: Sat, 13 Mar 1993 13:04:11 CST
Subject: Tsiftetellhnes

Me to paron diamartyromai entonws sthn epi0esh pou ginetai ka0hmerina mesw
auths ths listas enantion tou tsifteteliou!  Oroi opws tsiftetellhnes,
tsftetellhnismos k.a., xrhsimopoiountai ws ybreis apo orismenous edw pera...
O oros xrhsimopoi0hke eustoxa apo ton Sabbopoulo se gnwsto tragoudi tou,
alla den einai dynaton na ton xrhsimopoioume out of context ws ybri.

To tsifteteli einai apo tous pio omorfous xwrous.  Einai meros ths tautothtas
mas mia kai to klhronomhsame apo thn Anatolh (kai h Anatolh, 0eloume den
0eloume einai meros ths tautothtas mas).  To tsifteteli einai epi pleon
akrws ais0hsiakos xwros pou apeleu0erwnei to swma apo ta kaloupia sta opoia
to exoun topo0ethsei o dytikos or0ologismos kai o protestantismos.  Kalos kai
xrhsimos o dytikos or0ologismos, alla OXI kai sthn diaskedash!  Epipleon to
tsifteteli e3iswnei andres kai gynaikes, afou xoreuetai KAI apo tous dyo me
tis idies kinhseis kai s'auto diaferei rizika apo ton xoro ths koilias pou
xoreuetai mono apo gynaikes.  To tsifteteli einai apolaush kai gia osous to
parakolou0oun alla kai gia osous to xoreuoun.  Den yparxei tipota to
epilhpsimo loipon oute ston xoro auto ka0eauto, oute se osous ton xoreuoun,
oute, telos, se osous ton apolambanoun.  As papsei loipon h e3iswsh tou
orou me ybreis.

Mia pou stelnw auto to keimeno na pros0esw kai kati paraplhsio: ti problhma
yparxei me to na thn briskei kanenas me sfhnakia se mparakia h pubs, opws
grafei o Petropoulos?  Arkei na mhn th briskei MONO m'auta kai den yparxei
kanena problhma.  Apo ta pragmata pou mou leipoun idiaitera edw sto Chicago
einai mparakia, opou ka0esai, koubentiazeis, xazeueis, blepeis kai sxoliazeis
tous allous, se blepoun kai se sxoliazoun autoi, kok (kai oxi ta skoteina
pubs, opou xontroi i0ageneis katebazoun thn mia mpyra meta thn allh,
parakolou0wntas agwnes football sthn terastia o0onh ths thleorashs, mesa
sto skotadi...)

Ante na pw kai kati gia to podosfairo.  3ana, kanena problhma, an den ginetai
to monadiko pragma pou apasxolei kapoion.  Exw tis kalyteres anamnhseis apo
tis ma0htikes mas e3ormhseis sto ghpedo ths Neas Smyrnhs gia na yposthri3oume
thn Paniwnara!  Oute xouligkanismoi, oute fanatismos, plaka me ena swro
gnwstous agnwstous, api0ana eurhmatika asteia apo to plh0os, kwk kai
samali, kai EMPAINE MHTSARA gia ton megalo Maurikh, gia na mhn
anafer0w se enan apo tous kalyterous 3enous pou perasan apo ta
Ellhnika ghpeda, ton monadiko Noni Lima!!

Ti na kanoume loipon?  Wraia pernagame sthn Ellada, para thn grinia kai tis
diafores malakies.  To gegonos oti epaggelmatikes kai alles epiloges mas
odhghsan kai mas odhgoun allou, den shmainei oti prepei na ta 3exasoume
ol'auta!

Sta0ns

----------------------------------------------------------------------

From: "P. G. Petropoulos" 
Sender: The Hellenic Discussion List 
Newsgroups: bit.listserv.hellas
Date: Mon, 15 Mar 1993 09:18:41 CST
Subject: Tsiftetellhnes

>Me to paron diamartyromai entonws sthn epi0esh pou ginetai ka0hmerina mesw
>auths ths listas enantion tou tsifteteliou!

La0os katalabes...o oros "tsiftetellnvas" xrnsimopointai apokleistika kai
movo me tnv evvoia pou tou edwse o Sabbapoulos ntoi gia tous katoikous
evos "kratous asustolwv kai pesmevwv k**wv."

Petros

(Mαριάννα Tζιαντζῆ, «Tσιφτετέλληνες», ἐφημερὶς «Καθημερινή», 30-4-2006)

Tσιφτετέλληνες

Tης Mαριάννας Tζιαντζή

Μια νέα ελληνική φυλή κυριαρχεί στην τηλεοπτική εικονική πραγματικότητα: οι Τσιφτετέλληνες. Eξω στομάχι και κοιλιά, έξω φτώχεια και καημοί, στην πίστα ξεχνιέμαι και λικνίζομαι, έστω και αν πληρώνω με τσιφτετελοδάνειο το λογαριασμό.

Στο βαθύ παρελθόν ο Ελληνας ήταν «στον καφενέ απ' έξω σαν μπέης ξαπλωμένος» και «στων εφημερίδων τα νέα βυθισμένος». Εκεί, με τα ποδάρια τεντωμένα σε δύο βοηθητικές καρέκλες, συνήθιζε για όλα να φέρνει κρίσεις, «τους υπουργούς να βρίζει και την πολιτική», να αναθεματίζει Ρώσους και Εγγλέζους, να φασκελώνει «τη φίλη μας Ευρώπη», να χτυπάει τη γροθιά στο τραπέζι, πάντα «κατεμπνευσμένος», απολαμβάνοντας τη λιακάδα, τον ουρανό και τον «καϊμακλή καφέ».

Σήμερα, ο απόγονος του θρυλικού «Ρωμηού» δεν μαθαίνει τα νέα από την εφημερίδα, αλλά κυρίως από την τηλεόραση και αφήνει τους αιρετούς και μη εκπροσώπους του να αλληλοβρίζονται για λογαριασμό του, να φέρνουν κρίσεις, να χτυπούν τη γροθιά στο τραπέζι. Ο ίδιος έχει με άλλα, πιο επείγοντα να ασχοληθεί: με το αυτοκίνητο, τις πιστωτικές του κάρτες, τα χρέη, το μωράκι και το κινητό του. Με το ηχοσύστημα του Ι.Χ. να παίζει στη διαπασών το «Everything» ή το «Χτύπα και άλλο», φουλαριστός τρέχει ντουγρού στην παραλιακή και κάνει τις πίστες να αναστενάζουν. Ακόμα και αν δεν μπορεί να πάει ο ίδιος στις πίστες, οι πίστες έρχονται σ' αυτόν, έρχονται τα τάλεντ σόου, τα τηλεπάρτι και οι τηλεβεγγέρες.

Με την πρώτη ηλεκτρονική πενιά, με το πρώτο γουργούρισμα του συνθεσάιζερ, ο Τσιφτετέλληνας παίρνει φωτιά, όλο το μαγαζί, όλη η Ελλάδα μια παρέα. Xαρούμενες τσιφτετελιάζουσες σκαρφαλώνουν στις μπάρες και στα τραπέζια, χτυπιούνται στα ψευδομαρμαρένια αλώνια, ενώ η φίρμα, ο leader, άδει τραγούδια του πρώτου ενικού, της καψούρας και της λαίμαργης ατομικότητας, τραγούδια που ουρλιάζουν «μόλις χώρισα, θα βγω για να τα σπάσω» ή «θα τα σπάσω όλα, θα τα κάψω όλα». Οχι πια «ψεύτη ντουνιά» ή «θα σου δώσω μια να σπάσεις, αχ βρε κόσμε γυάλινε», αλλά σπάω γιατί πληρώνω, γιατί ο κόσμος μού ανήκει. Τραγούδια που μιλούν για το ατομικό ή το ζευγαρωτό μας σύμπαν, αφού «εγώ κι εσύ θα πει Θεός».

Κούφιος και κυνικός είναι ο αφορισμός ότι κάθε λαός έχει τα τραγούδια που του αξίζουν. Πανίσχυροι και περίτεχνοι είναι οι μηχανισμοί του τσιφτελελληνισμού, και ο Τσιφτετέλληνας καταπίνει, πληρώνει και τελικά επιδοκιμάζει τα τραγούδια που του επιβάλλονται, γίνεται και ο ίδιος φορέας της επιβολής τους. Aν και το μεταλλαγμένο αυτό είδος είναι τηλεοπτικά αναγνωρίσιμο, δεν είναι γέννημα του γυαλιού, αλλά της γυάλινης, υποταγμένης και αφασικής ζωής μας. Ωστόσο, δεν μας αξίζουν αυτά τα υποτραγούδια και ούτε μπορούμε να βρούμε παρηγοριά στη νοσταλγία, στην εντεχνίλα, στην αυτάρεσκη «ποιότητα». Στο μπουσικό δόγμα «όποιος δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας» μοιάζει να αντιστοιχεί το «όποιος δεν είναι Τσιφτετέλληνας είναι ξινή κουλτούρα και περιθώριο».

Τα όμορφα, τα μεγάλα τραγούδια δεν πέφτουν από τον ουρανό ούτε μας τα κληροδοτεί το παρελθόν. Τα γεννούν η ανάγκη και ο αγώνας, η αντίσταση στην υποκρισία, η αλήθεια της τέχνης που δεν χαϊδεύει, δεν κολακεύει. Τα γεννά η απέναντι όχθη, που ευτυχώς υπάρχει, όσο και αν η ίδια δεν είναι και τόσο σίγουρη για την ύπαρξή της.

Γιώργος Λεωτσάκος, «"Ελληνικότητα", µια ακόµη ιδεοληψία µας ή προσωπείο του παλαιγενούς µας ρατσισµού; [Από το Βυζάντιο στο Καλοµοίρη, από τη Μελίνα στη Νία Βάρνταλος...]»:

Σε µια ιστορική αναδροµή µε αφετηρία προγενέστερη του Σχίσµατος των Εκκλησιών (1054), ο οµιλητής συνδυάζει στοιχεία γνωστά αλλά µη συνεκτιµηµένα µε άλλα άγνωστα, για να προβληµατισθεί για την καταγωγή του σηµερινού, συµπλεγµατικού, ξενόφοβου, κρυπτορατσιστικού Έλληνα, που ως θύµα του αρχαίου ληστού Σίνη του Πιτυοκάµπτου, διαµελίζεται ψυχολογικά µεταξύ της χιµαιρικής (για λόγους επιµελέστατα αποσιωπούµενους) επιστροφής των Μαρµάρων του Παρθενώνος, και διπλοπεννιάς. Ο «Τσιφτετέλληνας», όπως προσφυέστατα τον απεκάλεσε η κριτικός τηλεοράσεως Κα Μαριάννα Τζιαντζή («Καθηµερινή» Κυριακής 30.4.2006), δεν προέκυψε µόνος του: είναι προϊόν µιας εξελικτικής διαδικασίας, αντίστροφης εκείνης της θεωρίας του Δαρβίνου. Η προς τα όπισθεν «εξέλιξη» οφείλεται στην αντιδυτικήν ιδεοληψία της «καθ' ηµάς Ανατολής», εκπορευόµενη από το προκλητικά φιλοτουρκικό Οικουµενικό Πατριαρχείο µετά την Άλωση. Την ιδεοληψία αυτή, µεταγενεστέρως υποδαυλίζουν και εκτρέφουν ξένες δυνάµεις, που επιθυµούν προς ίδιον όφελος να διατηρήσουν άρρηκτο τον ανατολίτικο µουσικό οµφάλιο λώρο των Νεοελλήνων µε την Τουρκία, ενώ η τελευταία ήδη πολιορκεί την Ευρωπαϊκήν Ένωση. Εξ' ού και η πρωτοφανής σε παγκόσµια κλίµακα µεθοδευµένη υποβάθµιση της Έντεχνης Ελληνικής Μουσικής που άρχισε το 19ο αιώνα, και συνεχίζεται ακάθεκτη ως σήµερα. Έτσι οι ηµιµαθείς µπουζουκοτραγουδοποιοί και τραγουδιστές και θησαυρίζουν, συχνά φοροδιαφεύγοντες, και θεωρούνται «εθνικοί ήρωες», ενώ δεκάδες Ελλήνων συνθετών διεθνούς επιπέδου, κυριολεκτικώς και µεταφορικώς να µην έχουν που την κεφαλήν κλίναι...

ΔΙΕΘΝΕΣ ΜΟΥΣΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΜΕ ΘΕΜΑ:
Όψεις της ελληνικότητας στη μουσική
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών,
Αθήνα, 5-7 Μαϊου 2006
Συνδιοργάνωση: ΚΡΑΤΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΑΘΗΝΩΝ – ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ – ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ

«βουβουζέλληνες»

Λογοπαίγνιον τῆς ἐφημερίδος «Sport Day» (18-6-2010) (ἐτυμ. ἀπὸ τὴν βουβουζέλα, τὴν χαρακτηριστική, θορυβώδη καραμούζα τῶν ἰθαγενῶν τῆς Νοτίου Ἀφρικῆς), μὲ ἀφορμὴ τὴν νίκη τῆς ἐθνικῆς ὁμάδος ποδοσφαίρου ἐπὶ τῆς Νιγηρίας (2-1), στὸ Παγκόσμιο Κύπελλο τῆς Νοτίου Ἀφρικῆς (17-6-2010).

Οἱ περιπέτειες τῶν ἐθνικῶν ὀνομάτων τῶν Ἑλλήνων
Σελίδες Πατριδογνωσίας

Φειδίας Ν. Μπουρλᾶς
Ἀθῆναι, 20 Ἰουνίου 2010