Ῥωμανία, Ῥωμαῖοι, Ῥωμηοί

Από την ηλεκτρονική λίστα "istoria" (istoria@platon.ee.duth.gr)
===============================================================

Date: Fri, 26 Jan 1996 23:51:12 +0200
From: cptlight@hypernet.hyper.gr (Lambrini Thoma)
Subject: Re:

At 16:25 26/01/1996 +0200, hfaistos@hellas.hol.gr wrote:

>Sxetika me ton Ioustiniano kai osa egrapse o agaphtos Vasileios.
>	 Osa grafeis Vasileie anakinoun to thema ths ellhnikothtas
>tou Byzantiou kai tou Byzantinou politismou. Kai taytoxrona to
>thema ths katagoghs toy neou ellhnikou politismou.

Na eyxh0w ki egw ta beltista sth lista, me thn prwth moy emfanish edw. Kai
na mpw sto 0ema, elpizontas na mh ginomai koyrastikh gia osoys filoys
gnwrizoyn tis apoceis moy ki apo alla e-forums. Nomizw oti o oros "byzantio"
kai ta paragwga toy adikoyn thn istoria mas kai einai poly bolika s osoys
0eloyn na mas klecoyn meros ths terastias klhronomias mas. Pisteyw oti se
mia lista me 0ema thn istoria, 0a eprepe na yio0ethsoyme ton oro Anatolikh
Rwma.i.kh Aytokratoria, oso ki an xreiazetai na grafoyme ... perissoteres
le3eis;-). H akribeia boh0aei thn Alh0eia.

>To thema den einai h katagwgh toy Ioustinianou. O Hrakleios htan
>Ispanos, o Rwmanos o Melwdos mallon syros, o idios o Palaiologos,
>o yperaspisths ths Basileuousas htan gallikhs katagwghs. Den krinontai
>me exetaseis aimatos oi lamproteres selides mias opwsdhpote Ellhnikhs
>Aytokratorias.

Exw thn pepoi0hsh oti o Kwnstantinos o 11os o Palaiologos htan Rwmios apo
patera kai Slayos apo mana (to genos Dragan .h. Drakoy). Apo poy h fragkikh
katagwgh?

>As prospathisoume na apanthsoume s aytes tis 2 erwthseis kai na syl-
>laboume to nohma toys.
>1. Poia einai h vash tou Neou Ellhnikou Politismou?

H "mysgaggeia h aperinohtos" toy arxaioy kai toy xristianikoy, h rwmiosynh,
IMHO.

>2. Pote anixneyoyme tin metatroph ths Anatolikhs Rwmaikhs Aytokrato-
>   rias se Byzantio kai me poia stoixeia mporoume na apofanthoume gia
>   ayto?

0rhskeia, glwssa, koinh syneidhsh toy Genoys (den to onomazw epimonws e0nos
logw ths poly megalyterhs "xwrhtikothtas" ths le3hs Genos. Eimaste polla
perissotera apo e0nos, opws ki oloi oi arxaioi laoi).

Elpizw na katate0oyn ki alles apoceis sta poly baria ayta erwthmata.

>
>   Ayta gia thn wra.
>   XRHSTOS KOULINOS

rL
---------------

From: Phidias Bourlas 
Subject: Re: Vyzantio h Anatolikh Rwmaikh Autokratoria
Date: Mon, 29 Jan 1996 21:16:32 +0200 (EET)

[Προσθήκη σημειώσεων: 13 Μαρ. 2000]

   Mia kai givetai logos gia tous orous "Buzavtio" kai "Rwmaikn
Autokratoria", avtigrafw eva sxetiko mnvuma pou eixa steilei stn lista
Rwmiosuvn.
   Eimai evavtiov tou orou "Buzavtio". Gia tnv epikratnsn tou, n evoxn
baraivei toso tous dutikous oso ki emas. Oi prwtoi, ndn apo tov Karlomagvo
av oxi vwritera, diekdikousav tnv apokleistikotnta tns klnrovomias tns
Rwmns. Alla ki emas apo tnv apeleu8erwsn kai meta de mas poluarese to
ovoma tns Rwmns, dioti suveirmika parapempei stous Lativous kai 8elame va
dnlwvetai safws n ellnvikn mas katagwgn.
---

   Tov oro "Buzavtivos" prwtoxrnsimopoinse to 1562 o Hieronymus Wolf
(1516-1580), ma8ntns tou Melagx8ovos, o opoios e3edwse to "Corpus Byzantinae
Historiae" (sullogn ergwv "Buzavtivwv" istorikwv - "Xrovikov" Iw. Zwvara,
"Istoria" Niknta Xwviatn, "Istoria" Niknf. Grngora).

   To problnma tou ovomatos eivai periploko. H autokratoria ntav bebaia
orgavikn suvexeia tou Imperium Romanum, kai oi polites tns eixav suveidnsn
autns tns suvexeias kai ovomazav to kratos Rwmaikn Autokratoria kai tous
eautous tous Rwmaious.

[Σημ. 1: Το 212 μ.Χ., κατόπιν διατάγματος του αυτοκράτορος Καρακάλλα,
της Constitutio Antoniniana, όλοι οι κάτοικοι της αυτοκρατορίας γίνονται
Ρωμαίοι πολίτες.]

Auto de snmaive fuletikn sxesn me tous Lativous,
allwste to ovoma tns Rwmns exrnsimopoieito akoma kai otav n autokratoria eixe
plnrws e3ellnvistei.

[Σημ. 2: Η Ρώμη είναι δύναμις που ανανεώνεται αιωνίως και παίρνει
ποικίλες μορφές, η Νέα Ρώμη τώρα, Ελληνική και χριστιανική, πάντοτε όμως
μία και η αυτή, όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Κωνσταντίνος Μανασσής
("Σύνοψις Χρονική", 2349-2351, Bonn 102):

	"Πόλιν την μεγαλόπολιν, πόλιν την Νέαν Ρώμην,
	Ρώμην την αρρυτίδωτον, την μήποτε γηρώσαν,
	Ρώμην αεί νεάζουσαν, αεί καινιζομένην"]

   To "Ellnv" arxika eixe parei tn snmasia tou eidwlolatrn. Arxise va
xrnsimopoieitai ws e8vikos prosdiorismos apo tov 11o ai. kai eurews apo tov
13o ai. "Ellas" pali ntav to ovoma tmnmatos movo tns autokratorias, tou
8ematos tns Ellados. Eviote exrnsimopoieito to "Graikos" ws fuletikos
prosdiorismos (otav to "Ellnv" eixe 8rnskeutikn snmasia). Oi Fragkoi omws
apo tov 9o ai. to xrnsimopoiousav sustnmatika kai apokleistika, gia va
sfeteris8ouv to "Rwmaios" kai etsi epekratnsav stn Dusn ta Greece-greek.

[Σημ. 3: To "Ρωμαίος" εχρησιμοποιείτο κυρίως με πολιτική σημασία. Ως
εθνικός προσδιορισμός εχρησιμοποιείτο κυρίως το "Γραικός".
   Π.χ. ο χρονογράφος Θεοφάνης αναφέρει ("Χρονογραφία", Bonn, σ. 705)
ότι ο νοτάριος Ελισσαίος εστάλη στην αυλή του Καρόλου για να
εκπαιδεύσει την κόρη του τελευταίου Ερυθρώ: "προς το διδάξαι αυτήν τα
τε των Γραικών γράμματα και την γλώσσαν, και παιδεύσαι αυτήν τα ήθη
της των Ρωμαίων πολιτείας".
   Ο Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, αναφερόμενος στην επανάσταση των
Σλάβων στην Πελοπόννησο επί αυτοκράτορος Νικηφόρου Α', σημειώνει
("Περί βασιλ.", 49, Bonn, σ.217): "Νικηφόρος τα των Ρωμαίων σκήπτρα
εκράτει και ούτοι... τας των Γραικών οικίας εξεπόρθουν."
   Βεβαίως απέκτησε και το "Ρωμαίος" κάποια εθνική σημασία, κυρίως
όμως στις μεγάλες πόλεις και δη στην Κωνσταντινούπολη. Η εθνική
σημασία του "Ρωμαίος" ("Ρωμηός" πλέον) ενισχύθηκε σημαντικά επί
τουρκοκρατίας, όταν πλέον δεν υπήρχε η πάλαι ποτέ Ρωμαϊκή κρατική
υπόσταση. Οι Οθωμανοί, οι οποίοι πρωτοεγνώρισαν τον Ελληνισμό
ερχόμενοι σε επαφή με τον πολιτικό οργανισμό της Αυτοκρατορίας,
ονόμασαν τους Έλληνες Ρουμ, την χώρα τους Ρούμελη ("Ρουμ ιλί", χώρα
των Ρωμαίων) και το Πατριαρχείο ρωμαϊκό.]

   Stnv ka8omiloumevn exoume tous orous Rwmavia, Rwmeiko, Rwmiosuvn. O 1os
ntav kai ovoma sugkekrimevns perioxns tns Autokratorias (stn M. Asia) kai
oxi olou tou kratous. Alla xrnsimopoin8nke kai xrnsimopoieitai kai gia
oloklnrn tnv Autokratoria.

[Σημ. 4: "Η Ρωμανία νικά" εφώναζε ο λαός στον ιππόδρομο.
   Και της Ρωμανίας την πτώση έκλαυσαν οι Έλληνες της Ανατολής:

	"Οι Τούρκ' όνταν εκούρσευαν τημ Πόλ' τηρ Ρωμανίαν,
	επάτνανε τα εγκλησιάς κ' επαίρναν τα εικόνας."]

O 2os xrnsimopoin8nke kuriws gia meta to 1453
(kai gia to veoellnviko kratos akoma, suxva perifrovntika), o 3os exei evvoia
oxi toso kratikns upostasns, alla avaferetai sto gevos kai tn suveidnsn tou.

   O prosdiorismos "Avatolikn" exei eva meiovektnma. Ypovoei oti uparxei kai
alln, Dutikn Rwm. Aut., ka8ws episns kai oti dev avnkei oloklnrn n klnrovomia
tou kratous tns Rwmns sto kratos tns Kwv/polns. Etsi p.x. dnmiourgwvtas o
Karlomagvos tnv autokratoria tou, faivetai sav va 3avadnmiourgn8nke n Dut.
Rwm. Autokratoria. Auto eivai bebaia avtikavoviko, mia kai n autokratorikn
e3ousia, to ovoma, ta sumbola k.lp. avnkouv movo stous vomimous diadoxous
tou M. Kwvstavtivou, dnl. stous tns Neas Rwmns (kai stous tns Rabevas 395-
476, oi opoioi omws egivav vomimws foreis tns upoti8etai pavta eviaias
e3ousias, lambavovtas tnv apo tous prwtous). Snmeiwteov oti o Karlomagvos
(pou stef8nke to 800 apo tov papa "Imperator Romanorum"

[Σημ. 5: Όχι ακριβώς, αλλά, και αυτό δείχνει μια κάποια
επιφυλακτικότητα, "αυτοκράτωρ κυβερνών το ρωμαϊκό κράτος" ("Carolus
serenissimus Augustus a Deo coronatus, magnus, pacificus imperator,
Romanorum gubernans imperium". Ο Όθων Α' όμως ετιτλοφορήθηκε
"imperator Romanorum".]

- allo avtikavoviko edw, to dikaiwma tou papa va divei tov titlo)

[Σημ. 6: Δικαίωμα, αποκτηθέν, δήθεν, με την, πλαστή, "Κωνσταντίνεια
Δωρεά". Έτσι, σύμφωνα με το Δεκρετάλιον του πάπα Ιννοκεντίου Γ' του
1202, η παπική έδρα "μετέφερε την αυτοκρατορική εξουσία των Ρωμαίων
από τους Έλληνες στους Γερμανούς εν τω προσώπω του μεγαλοπρεπούς
Καρόλου".]

avagvwristnke to 812 ws
"basileus" apo tov Mixanl A' Ragkabe, oxi omws "twv Rwmaiwv". Na pros8esoume
oti meta to 476 dev exoume pleov Dutikn Rwmaikn Autokratoria. Epipleov o
Ioustiviavos epavakatelabe oloklnrn tnv Italia (Rwmn, Rabeva) kai tis ktiseis
tns Ispavias, epavadnmiourgwvtas kai edafika tn mia, eviaia kai oikoumevikn
autokratoria.
   A3izei va avafer8ei to e3ns peristatiko. To 10 ai. o papas esteile
presbeutn tou stnv Kwv/poln to Lioutpravdo, va paradwsei epistoln pros tov
autokratora Niknforo Fwka, opou o papas zntouse ek merous tou O8wva A' tns
Germavias ("Agias Rwm. Aut.") tnv korn, vomizw, tou Niknforou se gamo.
Stnv epistoln, o papas avefere tov O8wva ws "Autokratora twv Rwmaiwv" kai
to Niknforo ws "Autokratora twv Graikwv". Auto e3orgise toso tous
"Buzavtivous" wste apavtnsav: "Eav o papas dev eivai o ama8esteros twv
av8rwpwv, 8a eprepe va gvwrizei oti, otav o Megas Kwvstavtivos metefere ta
sknptra stnv Kwvstavtivoupoln, metefere kai ta sumbola kai tn Sugklnto kai to
strato, kai dev afnse stnv Presbutera Rwmn para oxlo xudaio kai douliko"!
Kai meta fulakisav to Lioutpravdo gia merikes meres, wspou va tous perasei o
8umos. (Argotera, me allo presbn, to suvoikesio egive.) (Ta tou peristatikou
autou avaferei o Paparrngopoulos.)

   Pws prepei twra va ovomazoume tous polites tns autokratorias me mia le3n;
(Profavws to "politns tns Avat. Rwm. Autokratorias" eivai dusxrnsto, kai
mas bazei stov peirasmo va xrnsimopoioume to "Buzavtivos".) To "Rwmaios"
parapempei suveirmika se Lativo kai pavtws politn tns pro tou 324 m.X.
autokratorias. Apo autn tnv apoyn katallnlotero faivetai to "Rwmios", alla
xrnsimopoin8nke kuriws gia tous meta to 1453 Ellnves.

   Ektos apo to ovoma tou kratous snmasia exei kai o titlos tou autokratora.
O lativikos titlos eivai "Imperator Romanorum" (Autokratwr Rwmaiwv). Apo tov
Hrakleio kai meta proste8nkav ta "Basileus" kai "Pistos ev Xristw" n' "Pistos
Xristw tw 8ew". Exoume loipov tov titlo "Pistos ev Xristw Basileus kai
Autokratwr Rwmaiwv". (Snmeiwteov oti n le3n "basileus" ntav suvwvumn tou
"autokratwr". Gia tov aplo basilia xrnsimopoiousav to "rngas".) O titlos
autos exei megaln snmasia, dioti ekfrazei to triptuxo Xristiavismos-Ellas-
Rwmn. (To "autokratwr" me to opoio apodidetai to lativiko "imperator"
ekfrazei tn rwmaikn klnrovomia, evw to "basileus" exei ellnvikn proeleusn,
kai xrnsimopoieito episns stnv avatoln p.x. "Megas Basileus" o basilias twv
Perswv.)

	Φειδίας Μπουρλάς
---------------

Οἱ περιπέτειες τῶν ἐθνικῶν ὀνομάτων τῶν Ἑλλήνων
Σελίδες Πατριδογνωσίας

Φειδίας Ν. Μπουρλᾶς
Ἀθῆναι, 13 Ἰουνίου 2010