Ἕλληνες, Γραικοὶ ἢ Ῥωμαῖοι; Hellenes ἢ Greeks; (Φειδίας Μπουρλᾶς, Δημήτριος Καταρτζῆς)

Από την ηλεκτρονική λίστα "hellas" (hellas@lists.psu.edu)
=========================================================

Φειδίας Μπουρλάς, Δημήτριος Καταρτζής:

Subject: Re: Hellas vs Greece
Date: Thu, 31 Dec 1998 17:45:02 +0200
From: Phidias Bourlas

[Προσθήκη σημειώσεων: 25 Φεβ. 2000.
Εξελληνισμός χαρακτήρων κ.ά. προσθήκες, έκτοτε.]

   Πολυ ενδιαφεροντα τα αρθρα περι των ονοματων των Ελληνων.
   Προσωπικα πιστευω οτι δεν πρεπει να ονομαζομαστε τιποτε αλλο εκτος
απο ΕΛΛΗΝΕΣ, χωρις αυτο να σημαινει οτι τα διαφορα αλλα κατα καιρους
χρησιμοποιηθεντα ονοματα, οπως Γραικοι ή και Ρωμαιοι-Ρωμηοι ακομα,
ειναι δηλωτικα ταπεινωσεως.
>
> Αντώνιου Κεραμοπουλου
> Καθηγητου του Πανεπιστημιου Αθηνών. ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟΥ.
>
> [...] εκολλησαν εκτοτε  εις
> το Εθνος  μας  και  την  ΔΥΣΑΠΑΛΛΑΚΤΟΝ  ΚΗΛΙΔΑ ,  το ονομα ΡΩΜΑΙΟΙ,
> ΡΩΜΙΟΙ, το οποιον θα επρεπε ν'αποφευγομεν  ΕΠΙΜΟΝΩΣ  και ΦΑΝΑΤΙΚΩΣ,
> αναλαμβανοντες το ΠΑΤΡΙΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΟΝΟΜΑ ΗΜΩΝ [...]

   Ο Κεραμοπουλος εμφορειται απο πατριωτικα αισθηματα, πλην ομως βλεπει
το πραγμα μαλλον περιοριστικα. Μετα την απελευθερωση προσπαθησαμε να
ξαναβρουμε και να ενισχυσουμε την σχεση μας με το ενδοξο Αρχαιοελληνικο
παρελθον μας, πραγμα θετικο κατ' αρχην βεβαιως. Να θυμισουμε οτι ο
Κοραης επροτεινε να ονομαζομαστε "Γραικοι, διοτι ετσι μας αποκαλουν
τα φωτισμενα εθνη της Δυσης" (sic). Το θεμα ποιο ειναι; Οτι αντι να
ξαναβρουμε, να συνειδητοποιησουμε, να ενισχυσουμε την ιστορικη μας
συνεχεια στην ολοτητα της, κινδυνεψαμε (κυριως κατα το πρωτο ημισυ
του 19ου αι., αν και το ζητημα συνεχιζεται υφισταμενο και εκτοτε) να
μην κανουμε τιποτε αλλο εκτος απο το να απεκδυθουμε την αυτοκρατορικη
μας κληρονομια των μεσων χρονων. Παιζοντας το παιχνιδι των Δυτικων
ουσιαστικα. Και τι καταφεραμε, να γινουμε οι ενδοξοι απογονοι και
κληρονομοι των αρχαιων Ελληνων; Οχι, να γινουμε ενα απο τα "βρωμερα
Βαλκανικα φυλα, για τα οποια ουτε ενας Γερμανος στρατιωτης δεν αξιζει
να χασει τη ζωη του" (Βισμαρκ). (Παρα το φιλελληνικο κλασσικιστικο
πνευμα της Γερμανιας). Περιοριζομενοι και εδαφικως και εθνικως και
πολιτιστικως και ως προς το διεθνες δικαιο ακομα. Εκει κατηντησε
λοιπον το "Βασιλικον Γενος των Ρωμαιων".
   Χωρις μαλιστα ποτε να παυσει να ζει, εστω και υπογειως, το ονομα των
Ελληνων, η χρηση του ονοματος της Ρωμης ειναι δυνατον να ερμηνευεται ως
ομολογια ραγιαδισμου; Δεν νομιζω. Εμενα στο κατω-κατω μου φερνει στο
νου τον εξελληνισμο της Ρωμης οχι τον εκρωμαϊσμο της Ελλαδος, για να
χρησιμοποιησω το σχημα της φρασεως του Ορατιου.

[Σημ. 1:    Το κατά καιρούς κατηγορηθέν (αδίκως) Πατριαρχειο λέγει, επί
τουρκοκρατίας, στον διεξαχθέντα διάλογο με τους Βρετανούς
προτεστάντες:
   "...πάλαι μεν Ελλήνων, νυν δε Γραικών και Νέων Ρωμαίων δια την
Νέαν Ρώμην καλουμένων..."
   Δηλ. οι Ρωμαίοι-Ρωμιοί-"Νέοι Ρωμαίοι" απόγονοι και συνέχεια των
"πάλαι καλουμένων Ελλήνων", καλούμενοι σήμερα ούτως εκ της Νέας Ρώμης,
όχι της Πρεσβυτέρας, δηλωτικό επομένως το όνομα του εξελληνισμού της
Ρώμης, της νίκης της Ελλάδος, και όχι του εκλατινισμού της Ελλάδος,
της νίκης της Ρώμης, και άρα κάθε άλλο παρά μειωτικό.]

[Σημ. 2: Πλουταρχος, "Βιος Ρωμυλου": "Το μεγα της Ρωμης ονομα
[οι Πελασγοι] επι πλειστα της οικουμενης πλανηθεντες, λεγεται αυτοθι
κατοικησαι και δια την εν οπλοις ρωμην ουτως ονομασαι την πολιν."
Ελληνες και Ρωμαιοι συγγραφεις θεωρουν την Ρωμη παναρχαια Ελληνικη
αποικια. (Βασικως Αρκαδικη· ο μυθικος Ευανδρος απο το Παλλαντιον της
Αρκαδιας εγκατεσταθη στο Παλλαντιον, οπως ονομασθηκε, της Ρωμης.
Αλλα κ.α. παναρχαιοι Ελληνες αποικισαν την Ιταλικη χερσονησο (Κρητες,
Τυρρηνοι, Οινωτρος, Ηρακλης, Οδυσσευς κ.α.).) Ο μαθητης του Πλατωνος
Ηρακλείδης Ποντικος στο "Περι ψυχης" γραφει "πολιν Ελληνιδα Ρωμην".]

Και ανεξαρτητως των ακραιων αποψεων του στυλ
"εμεις ειμαστε οι Ρωμαιοι" (βλ. π.χ. http://www.romanity.org ), νομιζω
οτι εκεινο που εχει σημασια ειναι η κατισχυση του Ελληνισμου κατα τους
μεσους χρονους και οχι τα στοιχεια που τον εβλαψαν. (Τα οποια και
ασφαλως και δεν πρεπει να παραγνωριζουμε, αντιθετως να τα επισημαινουμε
για να τα ξεπερνουμε. Αλλα να μην παθαινουμε και διαστροφη, του στυλ
"ο Χριστιανισμος και το Βυζαντιο εξαφανισαν τον Ελληνισμο". Μηπως,
χωρις το Βυζαντιο, το Ελληνικο Εθνος, αντι θεμελιο και κορμος της
Αυτοκρατοριας, θα ηταν ενα εξαφανισμενο, μυστηριο, αρχαιο παρελθον,
οπως το των Σουμεριων ή των Ετρουσκων;)
   Το ονομα των Γραικων δεν επεσημαναν, ανεξαρτητως της προελευσεως
του, οι μελετητες οτι μας εδωθη απο τους Λατινους; Συνεπως τι λογο
εχουμε εμεις να αποκαλουμαστε ετσι; Ασχετως του οτι κατ' αρχην δεν
ειναι υποτιμητικο. 

[Σημ. 3: Πώς και γιατι επεκρατησε και πώς λειτουργησε;
Το "Γραικος" επανεισηχθη απο τους Ρωμαιους, οταν ηταν κυριοι της
Ελλαδος. Στα χριστιανικα χρονια επεκρατησε ως φυλετικος προσδιορισμος,
διοτι το μεν "Ελλην" ειχε παρει την εννοια θρησκευτικου προσδιορισμου,
ως πολιτικος προσδιορισμος δε του πολιτη της Αυτοκρατοριας
εχρησιμοποιειτο βεβαιως το "Ρωμαιος". Πλην ομως οι Φραγκοι επιχειρωντας
να σφετερισθουν την ελληνορωμαικη κληρονομια, χρησιμοποιουσαν για τους
Ελληνες και την Αυτοκρατορια τον ορο "Γραικος", με υποτιμητικη μαλιστα
σημασια, αιρετικος ("graeci haeretici"), κατωτερος, ουτε Ρωμαιος ουτε
Ελλην προφανως. Συνεχιζοντας την τακτικη των αρχαιων Ρωμαιων (Λατινων),
οι οποιοι το χρησιμοποιουσαν επισης πολυ συχνα υποτιμητικα, κανοντας το
καμμια φορα και "γραικυλος".]

   Οσο για το οτι "το Πατριαρχειο ονομαζεται στην Τουρκια "Πατριαρχειο
των Rum", παρ' ολο που καμμια σχεση δεν εχει με την Ρωμη"... Μα, το
Πατριαρχειο αν ειναι "Οικουμενικο" και οχι λιγων "Βαλκανιων", ειναι
εν αναφορα με την "Κωνσταντινουπολη και Νεα Ρωμη" (οπως αναφερεται
στον επισημο τιτλο του Πατριαρχη), με την Πολη, την Αυτοκρατορια,
και τον ιδρυτη της.
   Συνοψιζοντας, παρ' ολο που δεν ταυτιζομαι με τους Ρωμανιδικους
( http://www.romanity.org ), νομιζω οτι καποιες παρατηρησεις τους
ειναι πολυ σημαντικες.

[Σημ. 4: Αστηρικτη ειναι και η αποψη οτι το "Ρωμιος" εγινε αποδεκτο
ως ευνοικοτερο εναντι του υποτιμητικου "γκιαουρης", ως η ευνοικοτερη
δηλ. απο τις δυο ονομασιες με τις οποιες εκαλουντο υπο των Οθωμανων οι
υποδουλοι Ελληνες. Αστηρικτη, διοτι, βεβαιως, οι πολιτες της Ρωμανιας
οναμαζαν υπερηφανως εαυτους "Ρωμαιους" πριν την εμφανιση των τουρκων.
   Ο σπουδαίος Φαναριώτης λόγιος Δ. Καταρτζής (ένα πνεύμα ικανό να
αντιλαμβάνεται τα μηνύματα των νέων καιρών, χωρίς όμως να αποκόπτεται
από την παλαιά Φαναριώτικη παράδοση), το 1783 εξακολουθεί να προτιμά
το όνομα "Ρωμιός" αντί του "Έλλην", καθώς, λέει, "όξ' απ' τους
σπουδαίους μας οπού είπα, όλο το έθνος μας τώρα, όταν λεν Έλληνα,
νοούνε ειδωλολάτρη. Πως είχαμε προγονούς τους Έλληνες τιμή μεγαλωτάτη,
χωρίς να πρετεντέρουμε τ' όνομα". Και επισημαίνει:
   "Αφ' ου ένας Ρωμηός συλλογιστή μια φορά πως κατάγεται από τον
Περικλέα, Θεμιστοκλέα και άλλους παρόμοιους Έλληνες, ή απ' τους
συγγενείς του Θεοδοσίου, του Βελισαρίου, του Ναρσή, του Βουλγαροκτόνου,
του Τζιμισκή, κ' άλλων τόσων μεγάλων Ρωμαίων, ή έλκει το γένος του
από κανέναν άγιο, ή από κανέναν του συγγενή, πώς να μην αγαπά τους
απογόνους εκείνων κ' αυτωνών των μεγάλων ανθρώπων; Πώς να μην τό 'χη
χαρά του να δυστυχή σε τέτοια πολιτική κοινωνία που συναπαρτίζουν
αυτοί; Πώς να μην πονή αιωνίως το έδαφος που τους ανάθρεψ' εκείνους
κ' αυτουνούς; Και τραβώντας ασμένως τον δούλειο του ζυγό, πώς να μη
βρέχη με δάκρυα τον τόπο που έβαψαν με το αίμα τους, εκείνοι για δόξα,
κ' αυτοί για τη σωτηρία τους;
   Όντας λοιπόν κ' εμείς οπωσούν ένα έθνος, κ' έχοντας πατρίδα φίλον
έδαφος..."
(Βλ. "Ιστορία του Ελληνικού Έθνους", 1975, τ. ΙΑ', σελ. 349 και
σελ. 443, υπό Κ.Θ. Δημαρά.)]

        Φ.Μ.

Οἱ περιπέτειες τῶν ἐθνικῶν ὀνομάτων τῶν Ἑλλήνων
Σελίδες Πατριδογνωσίας

Ἐπικοινωνία

Φειδίας Ν. Μπουρλᾶς
Ἀθῆναι, 14 Ἰουνίου 2010